Gnostycyzm nie jest jednostkowym ruchem heretyckim w historii kościoła, ale raczej szerokim pojęciem zawierającym w sobie luźno powiązanych fałszywych wierzeń.
Pytania odnośnie początków Gnostycyzmu nadal pozostają bez odpowiedzi. Niektórzy uważają że Gnostycyzm powstał jako herezja odciągająca od ortodoksyjnego chrześcijańskiego nauczania, podczas gdy inni widzą w nim niezależny, niechrześcijański ruch mający korzenie w pogaństwie.
Co to znaczy?
Everett Ferguson dokonał podziału różnorodnych fałszywych wierzeń Gnostycyzmu na osiem kategorii:
* Zaabsorbowanie problemem zła
* Poczucie oddzielenia od świata
* Pragnienie posiadania wyjątkowej i tajemnej wiedzy o sekretach wszechświata
* Psychologiczny (ciało i dusza) i etyczny (dobro i zło) dualizm
* Kosmologia w której wszystkie byty pochodzą od pierwszej, nadrzędnej zasady
* Hierarchiczna antropologia różnych klas ludzi mającymi z góry ustalone przeznaczenie
* Radykalna eschatologia która wypiera się zmartwychwstania umarłych
* Różnorodne etyczne implikacje począwszy od libertynizmu po ascetyzm
Gnostyckie nauczanie o zbawieniu nie bazowało na Chrystusie. Zamiast tego "treścią Gnostyckich ewangelii było obudzenie duszy z jej lunatycznego stanu i sprawienie by zdała sobie sprawę z jej wyższego powołania."
"Ciało jest bez znaczenia"
Niektóre księgi Nowego Testamentu zawierają chrześcijańskie odpowiedzi na nauczanie Gnostycyzmu. Na przykład, duchowa elita w Koryncie zdawała się być dumna z posiadania tajemnej duchowej wiedzy i mistycznych doświadczeń. Kwestionowano również zmartwychwstanie i wierzono, że ciało jest bez znaczenia (co miało znaczące moralne konsekwencje, takie jak rozwiązłe zachowania seksualne).
W Kolosach, wierzący przestrzegali jakichś specjalnych ascetycznych praktyk trzymając się żydowskiego kalendarza i czcili aniołów. Te dziwne zainteresowania ilustrują dwie z głównych zasad myśli gnostyckiej.
Jezus ponad wszystkim
Apostoł Paweł rzucił wyzwanie gnostyckiej herezji za pomocą zdrowej Chrystologii. Jego rozwiązaniem na fałszywe poglądy o ciele, zmartwychwstaniu i moralności było wskazanie im zwierzchnictwa Chrystusa w jego wcieleniu, życiu, śmierci i zwycięskim zmartwychwstaniu.
Gnostycyzm składał się z tak szerokiego wachlarza wierzeń i nauk że był kwestionowany przez wielu wczesnych ojców kościoła, takich jak Ireneusz, Hipolit, Epifaniusz i innych.
Gnostycyzm Dzisiaj
Szerokie nauczanie ruchu gnostyckiego mają zaskakujące podobieństwo z większością tego co uczy dzisiejszy ruch New Age. Powodem dlaczego dobrze jest zaznajomić się z gnostycyzmem jest popularność książki Dan Brown'a "Kod DaVinci", w której większość informacji z gnostyckich ewangelii jest podana jako bazująca na faktach prawda. Przeczytanie książki Dan Brown'a zawierającej historie sprzeciwiające się chrześcijaństwu zachwiało wiarą niektórych chrześcijan. Ci którzy widzą że ich wiara osłabła, mogą zwrócić się do Pisma Świętego i historii kościoła po argumenty na obalenie fałszywych nauk Gnostycyzmu.
